İslam inancına görə Qiyamət günü (yəni axirətdə, Allahın hüzurunda hesab günündə) insanların aqibəti iman və əməllərinə əsasən müəyyən olunur. İslamda bu məsələ çox incə və ədalətli şəkildə izah edilir — xüsusilə İslam dinində olmayan insanların (yəni müsəlman olmayanların) aqibəti barədə Quranda və hədislərdə müxtəlif təfsirlər mövcuddur. Gəlin əsas nöqtələri ilə izah edək:
1. Allahın ədaləti və elmə əsaslanan hökmü
Quranda Allah buyurur: "Biz heç bir qövmə peyğəmbər göndərmədikcə onları cəzalandırmarıq". (Əl-İsra surəsi, 15).
Bu ayə göstərir ki, kimin aqibəti nə olacaq, bu, onun həqiqəti bilib-bilməməsindən və Allahın dəlilinin ona çatıb-çatmamasından asılıdır.
Yəni əgər bir insan İslamın həqiqi təlimindən xəbərsiz olub, ədalətli və xeyirxah həyat sürübsə, onun üçün Allahın mərhəməti mümkündür.
Amma kim ki, haqqı tanıyıb, bilərəkdən inkar edib, o zaman cəzaya layiq olur.
2. "Əhli-fətrə" anlayışı
İslam alimləri “Əhli-fətrə” termini ilə o insanları ifadə edirlər ki, onlara İslamın vəhyi və peyğəmbərin dəvəti çatmayıb.
Belə insanlar nə müsəlmandırlar, nə də bilərəkdən inkar edən kafirlər.
Hədislərə görə, onlar Qiyamət günü imtahana çəkiləcəklər: Allah onlara bir əmri verəcək və itaət edənlər nicat tapacaq, itaət etməyənlər isə cəzalanacaq.(İbn Hənbəl, “Müsnəd”, 4/24).
3. İslamı bilərək inkar edənlər
Quran bu barədə çox açıq danışır: "Həqiqəti bildikdən sonra onu inkar edənlər üçün Allahın lənəti və daimi əzab vardır". (Ali-İmran, 87).
Bu kateqoriyaya daxil olanlar – yəni İslamın həqiqətini anlayıb, təkəbbür və inadla rədd edənlər – Qiyamət günü əzabla qarşılaşacaqlar.
4. Ədalətli və xeyirxah qeyri-müsəlmanlar
Bəzi Qurani ayələr və hədislərdə qeyd olunur ki, xeyirxah əməl edən hər kəsin savabı hədər getməyəcək: "Kim iman gətirib saleh əməl edərsə – istər müsəlman, istər yəhudi, istərsə də xaçpərəst olsun – onun Rəbbi yanında mükafatı vardır". (Bəqərə, 62).
Bu ayə göstərir ki, Allahın ədaləti və mərhəməti bəzən müsəlman olmayanlara da şamil ola bilər, xüsusən də əgər onlar haqqı bilmədən, ancaq vicdanla yaşayıblarsa.
Nəticə olaraq: Qiyamət günü İslamda olmayan insanların aqibəti bir neçə qrupa ayrılır:
1- İslamın həqiqətindən xəbərsiz ulub, İslam onlara çatmayıb və buna baxmayaraq ədalətli olan insanların aqibəti = Onlar haqqında Allahın mərhəmət və imtahanı ilə hökm veriləcək.
2- Haqqı dərk edib, bilərək inkar edib, Peyğəmbərin (s) dəvətini rədd edənlər = Allahın cəzası və qəzəbi ilə üzləşəcəklər.
3- Haqqı axtaran, amma azmış insanlar və dini səhv başa düşüb, ancaq xeyirxah olanlar = Allahın ədalətli hökmünə tabe olacaqlar.
4- Açıq zülm, fəsad və küfr edənlər, eləcəd insanlığa və Allaha qarşı çıxanlar = Əzabla qarşılaşacaqlar.
İmam Əli (ə) buyurur: “Allah heç kəsi dəlil gətirmədən cəzalandırmaz və heç kəsi bilmədən mükafatlandırmaz”. (Nəhcül-bəlağə, xütbə 213).
