Şiə əqidəsinə görə bərzəx (ərəb. البرزخ) — insanın ölümündən Qiyamət gününə qədər olan mərhələsidir. Bu mərhələ həm ruhun vəziyyəti, həm də insanın axirətə hazırlıq dövrü kimi mühüm əqidəvi anlayışlardan biridir. Aşağıda Şiə mənbələrinə, xüsusilə Qurani-Kərim və Əhli-beyt (ə) hədislərinə əsaslanaraq bərzəxdə insanların halı və vəziyyəti izah olunur:
1. Bərzəx nədir?
Bərzəx söz mənası ilə “maneə”, “ayırıcı”, “iki şey arasında pərdə” deməkdir.
Quranda bu termin bu mənada işlənir:
“Onların önündə Qiyamət gününədək bir bərzəx vardır.” (Muminun,100).
Yəni, insan öldükdən sonra dirildiləcəyi günə qədər bərzəx aləmində yaşayır.
2. Ruhun bərzəxdə yaşaması
Şiə etiqadına görə, insanın ruhu ölmür, sadəcə bədəndən ayrılır və bərzəx aləminə daxil olur.
Bu mərhələdə ruh ya rahatlıq və nemət, ya da əzab və peşmançılıq içində olur.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allaha and olsun, sizdən biri öldükdən sonra bərzəxdə yaşayar və orada sevinər və ya əzab çəkər.”
(Biharül-Ənvar, c.6, s.214).
3. Möminlərin bərzəxdəki halı
Möminlər bərzəxdə rahatlıq, nur və Allahın mərhəməti içində yaşayırlar.
İmam Əli (ə) buyurur: “Möminlərin ruhları Cənnət ağaclarının budaqlarında asılmışdır; onlar orada yeyər, içər və istədikləri yerdə gəzərlər.” (Nəhcül-bəlağə, hikmət 109).
Digər hədisdə buyurulur ki, möminlərin ruhları bərzəxdə İmam Hüseyn (ə) və Əhli-beytlə (ə) birlikdə olurlar.
4. Günahkar və kafirlərin bərzəxdəki halı
İman gətirməyən və ya böyük günahkar olanların ruhları isə əzab içində olurlar.
Quranda Firon ailəsi haqqında buyurulur: “Onlar səhər-axşam oda məruz qalırlar. Qiyamət qopduğu gün (deyilir): Firon əhlini ən şiddətli əzaba daxil edin.”
(Ğafir, 40:46).
Bu ayə bərzəx əzabına işarədir — yəni Qiyamət qopmamışdan öncə əzab görürlər.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Bərzəx – Qiyamətdən öncəki qəbir əzabıdır. Orada Allahın düşmənləri üçün əzab, dostları üçün isə rahatlıq vardır.” (Biharül-Ənvar, c.6, s.214)
.5. Qəbir sorğusu (Sual və cavab)
Şiə əqidəsinə görə, bərzəx həyatının başlanğıcında Münkər və Nəkir adlı iki mələk insana yaxınlaşır və sual verirlər:
Rəbbin kimdir?
Peyğəmbərin kimdir?
İmamın kimdir?
Mömin düzgün cavab verir və rahatlıq tapır, günahkar isə cavab verə bilmir və əzab görür.
Bu mərhələ qəbir həyatının başlanğıcı sayılır.
6. Bərzəx aləmində görüşmək
Rəvayətlərə görə, möminlərin ruhları bir-birini ziyarət edir, bəzən yaxınlarının halından xəbər tuturlar.
İmam Sadiq (ə) buyurur: “Möminin ruhu hər cümə ailəsini ziyarət edər. Əgər onları yaxşı əməldə görsə, sevinər; pis iş görsələr, kədərlənər.”
(Biharül-Ənvar, c.6, s.268).
7. Şəhidlərin bərzəxdəki vəziyyəti
Quranda şəhidlər haqqında buyurulur:
“Allah yolunda öldürülənləri ölü sanmayın. Onlar diridirlər və Rəbbinin yanında ruzi alırlar.” (Ali-İmran, 3:169).
Bu ayə bərzəxdə ruzi və şadlıq içində yaşayan şəhidlərə aiddir.
Nəticə
Bərzəxdəki insanların halı:
Möminlər = Nur, Rahatlıq, Cənnət bağları içində və Əhli-beytlə (ə) görüşdə olaraq yaşayacaqlar.
Günahkarlar = Qəbir əzabı, Peşmançılıq və narahatçılıq içində yaşayacaqlar.
Şəhidlər = Allah yanında ruzi alaraq yaşayacaqlar.
Kafirlər = Od və əzab içində qiyaməti gözləyəcəklər.
